Fıkıh terimi olarak itikaf, bir mescidde ibadet niyetiyle ve belirli kurallara uyarak inzivaya çekilmek demektir. Hadis kaynakları Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretten sonra her yıl ramazanın son on gününde itikafa çekildiğini, hanımlarının da genelde Resul-i Ekrem’le birlikte itikaf yaptığını nakleder (Buhari, “İ‘tikaf”, 3; Müslim, “Hayz”, 6; Tirmizi, “Savm”, 80). Peygamberimiz’in ramazanın son on gününde daha fazla ibadet ettiği bilinmektedir. Aişe validemizin belirttiğine göre Resul-i Ekrem ramazanın son on gününe girildiğinde bütün geceyi ihya eder; ailesini uyandırır ve kadınlardan ayrı kalırdı.
Hz. Peygamber’in bu tatbikatından hareketle alimler, oruçlunun özellikle ramazanın son on gününde itikafa girmesini müstehap kabul etmişlerdir. Hatta Hanefiler, Hz. Peygamber’in bunu devamlı yapmış olmasından hareketle itikafı kifai nitelikte müekked sünnet saymıştır. İtikaf bir ibadet nevi olduğundan itikafa girenin mükellef olması, itikafa bir mescidde girmesi ve niyet etmesi gerekli görülür. Kadınlar evlerinin bir odasında itikafa girerler.
İtikafa girmek nefsi yasaklardan korumada daha etkili bir yöntem olduğu gibi, ramazanın son on gününde olması tahmin edilen Kadir gecesine rastlama imkanı ve umudunu da arttırır. İtikaf, insanı dünyevi meşgalelerden uzaklaştırıp daha fazla ibadete vesile olması yanında, genel anlamda hayatın anlamı üzerinde tefekkür etme imkanı da sağlar. İnsanların zaman zaman böyle derin tefekküre ihtiyacı vardır. İtikaf bu tefekkürü gerçekleştirmek için bir fırsat olarak kullanılabilir.
Ýtikaf yapmak isteyen kiþi, itikaf niyetiyle mescid veya mescid hükmündeki bir yerde kalmaya baþlayarak itikafa girmiþ olur. Vaktini namaz, Kur’an tilaveti, dua, zikir ve tefekkür gibi ibadet ve taatlerle veya dini bilgi ve kültürünü artýracak sohbet ve okumalarla deðerlendirir. Doðal ihtiyaçlarını gidermek için mescidi meþgul etmeyecek ve kirletmeyecek þeyleri mescide getirebilir. Mescidde yer, içer ve orada istirahat eder. Mescidin içinde giderilmesi mümkün olmayan zaruri ve doðal ihtiyaçlarý için dýþarý çýkabilir. Ancak ihtiyacını giderdikten sonra hemen itikaf mahalline geri döner.
Nafile itikaflar dışarıya çıkmakla bozulmaz. Ancak vacip itikaflar, zorunlu ihtiyaçlar dışında itikaf mahallinin terk edilmesiyle bozulur. Tercih edilen görüþe göre, itikafýn asgari süresi için bir sýnýr konmamıştır. Bu bakýmdan bir mescidi ziyaret eden kiþi, bu ziyaret süresinde bile itikafa niyet edebilir.
