İlgili ayette zekat verilecek dördüncü grup, “müellefe-i kulub” olarak nitelendirilmiştir. Müellefe-i kulub, kalpleri kazanılmak, İslam’a ısındırılmak veya kötülüklerinden emin olunmak istenen yahut müslümanlara faydalı olacakları umulan kişilerdir. Bu tanıma göre müellefe-i kulub müslümanlar ve gayri müslimler olmak üzere ikiye ayrılır.
1. Gayri müslim olanların kalplerinin kazanılması ile, kendilerinin veya onlara tabi olan fertlerin İslam’a girmeleri umulur, yahut onlardan veya yakınlarından gelebilecek kötülüklerden korunulur.
Müellefe-i kulubun bu çerçevede anlaşılış ve uygulanışı, günümüzde uluslararası arenadaki lobi faaliyetini de kısmen içine almaktadır.
2. Müslüman olanların kalplerinin İslam’a daha çok ısındırılmasında ise
şu maksatlar güdülür:
a) İslam’a yeni girmiş olanlara İslam’da sebat etmeleri için yardım edilir.
b) Çevresinde sözü geçen, İslam’ı tam benimsememiş kimselere zekat verilerek, müslümanlarla daha iyi kaynaşmaları, böylece İslam için ciddiyetle çalışmaları umulur.
c) Sınır bölgelerinde görev yapan müslümanlara bu fondan yardım yapılarak toplumun genel asayiş ve güvenliğini teminde aktif katkıları sağlanır.
d) Önemli mevkilerde olan kimselerin İslam’ın ve müsülmanların genel yararına uygun davranması ve harcama yapması teşvik edilir.
Hz. Peygamber gerek zekat ve gerekse fey ve ganimet gibi diğer devlet gelirlerinden, kalpleri kazanılmak ve İslam’a ısındırılmak istenen kişilere paylar vermiştir. Bunlardan bazılarına da bu fondan yararlanacaklarını gösteren belgeler vermişti. Bu belge sahipleri Hz. Peygamber’in vefatından sonra Hz. Ebu Bekir’e gelerek paylarını istediler; o da görüş almak üzere bu kişileri Hz. Ömer’e gönderdi. Hz. Ömer onlara:
“Hz. Peygamber, İslam’a ısındırmak için size zekattan pay veriyordu. Bugün Allah dinini güçlendirmiştir. Müslüman kalırsanız kalırsınız, aksi halde sizinle harbederiz” dedi. Kaynaklarda Hz. Ömer’in bu ictihadı üzerine artık Hulefa-yi Raşidin devrinde müellefe-i kulub faslından hiçbir kimseye pay ayrılmadığı, hatta bu konuda sahabe icmaı oluştuğu ileri sürülür.
Bu uygulamayı göz önünde bulunduran Hanefi ve Maliki fakihleri Hz. Peygamber’in vefatından sonra müellefe-i kulubun zekat gelirlerinden payının düştüğü görüşündedirler. İmam Şafii ve Ahmed b. Hanbel’in de prensip olarak bu görüşü savundukları, ancak İmam Şafii’nin müslümanlar savaş gibi felaketlerle karşılaştıklarında müellefe-i kulub fonuna yeniden işlerlik kazandırılabileceği kanaatinde olduğu nakledilir.
Bir Kur’an hükmünün Hz. Peygamber’in vefatından sonra nesh ve lağv edildiği düşünülemez. Konu, toplumun sosyal ve siyasal yapısıyla, müslümanların böyle bir fon ayırmaya ihtiyaç duyup duymamasıyla alakalıdır. Müslümanların yanında yer almalarında büyük fayda görülen bazı gayri müslim devletlere ve uluslararası etkin kuruluşlara zekat dışı gelirlerden yardım yapılabileceği gibi, İslam’ı duyurmak ve yaymak amacıyla müslümanlar tarafından yapılan her türlü tanıtım ve ikna faaliyetleri de bu fondan desteklenebilir. Aynı şekilde yeni müslüman olanlara yardım edilerek onların ülkelerindeki müslüman olmayanlara İslam sevdirilir.
